Araştırma Makalesi | Açık Erişim
Gelecek Vizyonlar Dergisi 2025, Clt. 9(1) 96-113
Everett Lee'nin İtme-Çekme Kuramı Ekseninde İran'dan Türkiye'ye Zorunlu Göçün Dinamikleri
ss. 96 - 113
Yayın Tarihi: Haziran 30, 2025 | Görüntüleme Sayısı: 0/0 | İndirilme Sayısı: 0/0
Özet
Bu çalışma İran göçmenlerinin uluslararası göç dinamiklerinin tarihsel arka planından günümüze ele almakta ve Türkiye özelinde göçün niteliğini siyasi mültecilik bağlamında sorgulamaktadır. İran’dan Türkiye’ye yönelik gerçekleşen göçleri ve göçmenleri, dini ve siyasal baskıların bireylerin yaşamında açığa çıkardığı yapısal tehditler çerçevesinde değerlendirmekte, göçmenlerin Türkiye’deki durumlarını ve kalmaya yönelik stratejilerini göçmenlik durumlarının toplumsal ve hukuki çerçevesi bağlamında değerlendirilmektedir. Kuramsal bağlamda itme-çekme kuramının etkenlerini İranlı göçmenler bağlamında değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Türkiye’nin 1951 Cenevre Sözleşmesinden beri sadece Türk ve Avrupa kökenli olanlara tanıdığı mülteci statüsü kapsamına dahil olmayan ama uluslararası koruma kapsamında olan ve ikamet izini olan İranlı göçmenler için Türkiye, sığınmacı statüsü kapsamında üçüncü bir ülkeye gidinceye kadar bir ara durak niteliğini korumaktadır. Ancak Türkiye, İranlı göçmenler için kalış süreleri uzadıkça bir hedef ülke olma niteliğine de gelmektedir. Araştırma, nitel araştırma yöntemi çerçevesinde yarı yapılandırılmış görüşme tekniğiyle gerçekleştirilmiştir. 2024 yılı yaz aylarında Antalya’da yaşayan ve ikamet izni olan yaşları 21-70 arasında değişen 12 İranlı göçmenle gerçekleştirilen görüşmelere dayanmaktadır. Araştırma bulguları literatürde itici ve çekici faktörlerin günümüzde etkisinin azaldığına dikkat çekse de İranlı göçmenler için siyasi mülteci olmanın getirdiği baskılara eklemlenen katı şeriat kuralları nedeniyle itici faktörlerin belirleyiciliğini koruduğunu göstermektedir. İranlı sığınmacılar için Türkiye’deki laik yaşam imkânları, üçüncü ülkeye geçiş beklentisi ve kendilerinden önce gelen İranlı göçmenlerin varlığı ve toplumsal uyumun niteliği de Türkiye’ye yönelik göçün çekici faktörler olarak öne çıkmaktadır.
Anaktar kelimeler: İran göçü, Siyasi Mültecilik, Hedef Ülke, Türkiye, Antalya
APA 7th edition
Cicek, H., & Gul, S.S. (2025). Everett Lee'nin İtme-Çekme Kuramı Ekseninde İran'dan Türkiye'ye Zorunlu Göçün Dinamikleri. Gelecek Vizyonlar Dergisi, 9(1), 96-113.
Harvard
Cicek, H. and Gul, S. (2025). Everett Lee'nin İtme-Çekme Kuramı Ekseninde İran'dan Türkiye'ye Zorunlu Göçün Dinamikleri. Gelecek Vizyonlar Dergisi, 9(1), pp. 96-113.
Chicago 16th edition
Cicek, Hidayet and Songul Sallan Gul (2025). "Everett Lee'nin İtme-Çekme Kuramı Ekseninde İran'dan Türkiye'ye Zorunlu Göçün Dinamikleri". Gelecek Vizyonlar Dergisi 9 (1):96-113.
Abrahamian, E. (2017). Modern İran Tarihi (D. Şendil, Trans.; 4th Ed.). İş Bankası Kültür Yayınları.
Adıgüzel, G. (2024). İran’dan Türkiye’ye Yönelik Göçlerin İtme ve Çekme Kuramı Çerçevesinde Değerlendirilmesi: 1979-2019. Esam Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(1), 71–89. Https://Doi.Org/10.53662/Esamdergisi.1447629
Ansari, A. M. (2001). The Myth Of The White Revolution: Mohammad Reza Shah, “Modernization” And The Consolidation Of Power. Middle Eastern Studies, 37(3), 1–24. Https://Doi.Org/10.1080/714004408
Azadi, P., Mirramezani, M., & Mesgaran, M. B. (2020). Migration And Brain Drain From Iran (Stanford Iran 2040 Project). Stanford University.
Bayat, M. (1991). Iran’s First Revolution. Oxford University Press.
Boyatzis, R. E. (1998). Transforming Qualitative Information: Thematic Analysis And Code Development. Sage Publications Ltd.
Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using Thematic Analysis İn Psychology. Qualitative Research İn Psychology, 3(2), 77–101. Https://Doi.Org/10.1191/1478088706qp063oa
Braun, V., Clarke, V., & Rance, N. (2015). How To Use Thematic Analysis With İnterview Data. In A. Vossler & N. Moller (Eds.), Counselling Psychotherapy Research Handbook (1st Ed., Pp. 183–197). Sage Publications Ltd.
Chehabi, H. E. (1990). Iranian Politics And Religious Modernism. I.B. Tauris Publishers.
Creswell, J. W. (2013). Nitel Çalışma Tasarımı (A. Budak & İ. Budak, Trans.). In M. Bütün & S. B. Demir (Eds.), Nitel Araştırma Yöntemleri (Pp. 42–68). Siyasal Kitabevi.
Dilek, K. (2011). İran’ın Orta Asya Politikaları. Ahmet Yesevi Üniversitesi.
Dora Güney, A. (1979). İran’da Devrim (Birinci Baskı). Haziran Yayınları.
İçduygu, A. (2006). A Panorama Of The İnternational Migration Regime İn Turkey. Revue Européenne Des Migrations Internationales, 22(3), 11–21.
KARADAL, K., CHAYCHI SEMSARI, M., & KESKÄ°N, O. (2021). The Migration Policy Of Iran And Turkey From Past To Present And Migration Governance İn The Context Of Migrants: Iran And Turkey From Past To Present And Migration Governance İn The Context Of Migrants. PRIZREN SOCIAL SCIENCE JOURNAL, 5(2), 83–92. Https://Doi.Org/10.32936/Pssj.V5i2.258
Katzman, K. (1993). The Warriors Of İslam. Westviev Press.
Keddie, N. R. (1966). The Origins Of The Religious-Radical Alliance İn Iran. Past & Present, 34, 70–80. JSTOR.
Koser Akcapar, S. (2006). Conversion As A Migration Strategy İn A Transit Country: Iranian Shiites Becoming Christians İn Turkey. International Migration Review, 40(4), 817–853.
Lee, E. S. (1966). A Theory Of Migration. Demography, 3(1), Article 1. JSTOR. Https://Doi.Org/10.2307/2060063
Mohammadi, A., & Sreberny-Mohammadi, A. (1991). Iranıan Exıles As Opposıtıon: Some Theses On The Dılemmas Of Polıtıcal Communıcatıon Insıde And Outsıde Iran. In A. Fathi (Ed.), Iranian Refugees And Since Khomeini. Mazda Publishers.
Neuman, W. L. (2006). Toplumsal Araştırma Yöntemleri: Nitel Ve Nicel Yaklaşımlar (S. Özge, Trans.; 7th Ed., Vol. 1). Yayın Odası.
Noy, C. (2008). Sampling Knowledge: The Hermeneutics Of Snowball Sampling İn Qualitative Research. International Journal Of Social Research Methodology, 11(4), 327–344. Https://Doi.Org/10.1080/13645570701401305
Piddock, C. (2007). Iran. World Almanac Library.
Punch, K. F. (2014). Sosyal Araştırmalara Giriş: Nicel Ve Nitel Yaklaşımlar (D. Bayrak, H. B. Arslan, & Z. Akyüz, Trans.). Siyasal Kitabevi.
Tebrizî, A. K. (2021). İran Meşrutiyeti Tarihi (M. Kamruz & H. Z. Kars, Trans.; 1. Basım). Kaynak Yayınları.
Vaismoradi, M., Jones, J., Turunen, H., & Snelgrove, S. (2016). Theme Development İn Qualitative Content Analysis And Thematic Analysis. Journal Of Nursing Education And Practice, 6(5), 100–110. Http://Dx.Doi.Org/10.5430/Jnep.V6n5p100
Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (12th Ed.). Seçkin Yayıncılık.
Raporlar ve Belgeler
Asylum Information Database. (2023). Country Report: Türkiye – 2023 Update. European Council On Refugees And Exiles (Ecre). Https://Asylumineurope.Org/Reports/Country/Turkey/
Amnesty International. (2024). Human Rights İn Iran: Review Of 2023/24 (Index: Mde 13/7972/2024). Https://Www.Amnesty.Org/En/Documents/Mde13/7972/2024/En/
Birleşmiş Milletler. (1951). Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Cenevre Sözleşmesi [1951 Convention Relating To The Status Of Refugees]. Https://Www.Multeci.Org.Tr/Wp-Content/Uploads/2016/12/1951-Cenevre-Sozlesmesi-1.Pdf
T.C. Resmî Gazete. (2013). 6458 Sayılı Yabancılar Ve Uluslararası Koruma Kanunu. Https://Www.Mevzuat.Gov.Tr/Mevzuat?Mevzuatno=6458&Mevzuattur=1&Mevzuattertip=5
Türkiye İstatistik Kurumu. (T.Y.). Tabiiyete Göre Yabancı Nüfus. Https://Nip.Tuik.Gov.Tr/?Value=Tabiiyetyabancinufus
Türkiye İstatistik Kurumu. (2024). Uluslararası Göç İstatistikleri, 2023 (Yayın No: 53544). Https://Data.Tuik.Gov.Tr/Bulten/Index?P=Uluslararasi-Goc-Istatistikleri-2023-53544
Türkiye İstatistik Kurumu. (2023). Uluslararası Göç İstatistikleri, 2022 (Yayın No: 49457). Https://Data.Tuik.Gov.Tr/Bulten/Index?P=Uluslararasi-Goc-Istatistikleri-2022-49457
Türkiye İstatistik Kurumu. (2022). Uluslararası Göç İstatistikleri, 2021 (Yayın No: 45814). Https://Data.Tuik.Gov.Tr/Bulten/Index?P=International-Migration-Statistics-2021-45814
Türkiye İstatistik Kurumu. (2021). Uluslararası Göç İstatistikleri, 2020 (Yayın No: 37212). Https://Data.Tuik.Gov.Tr/Bulten/Index?P=International-Migration-Statistics-2020-37212
Türkiye İstatistik Kurumu. (2020). Uluslararası Göç İstatistikleri, 2019 (Yayın No: 33709). Https://Data.Tuik.Gov.Tr/Bulten/Index?P=Uluslararasi-Goc-Istatistikleri-2019-33709
Unhcr. (2007). İç Göçmenlerin Korunması İçin El Kitabı (Handbook For The Protection Of Internally Displaced Persons) [Pdf]. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği. Https://Www.Unhcr.Org/Sites/Default/Files/Legacy-Pdf/4794b2d52.Pdf
U.S. Department Of State. (2023). International Religious Freedom Report: Iran. Office Of International Religious Freedom. Https://Www.State.Gov/Reports/2023-Report-On-İnternational-Religious-Freedom/İran/
Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu, 2013
https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=6458&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
